Jeleśnia.

            Świętego Wojciecha biskupa kościół jeleśniański.

       Ten był na Witkowej roli naprzód małym kościółkiem, od parafianów tamecznych zbudowany roku 1584, będący do fary kościoła żywieckiego należący. Lecz potem z kommendy stał się plebanią, odłączywszy się od fary żywieckiej roku 1628, według erekcyjej jego. Po czym poświęcony jest przez Jego Mości księdza Tomasza Oborskiego, biskupa laodyckiego, suffragona krakowskiego, w roku 1636, którego dedykacja była i przypadała corocznie dominica prima post festum sancti Adalberti episcopi. * A ten Kościół za księdza Jana Symelliusa plebana znacznie w zatylnym chórze przyczyniony przez cieśli Janickiego i Żyrka i także ozdobnie pomalowany przez Fabiana malarza, sprawiwszy do niego pozytyw dosyć spaniały i głośny, w którym chórze grób sklepisty po nim ksiądz Sebastian Chabowski pleban w roku 1680 zmurował. Ale ten starą strukturę kościoła drewnianą, naprzód chór przedni, potem zatylni rozrzuciwszy (k. 504 r.) funditus z fundamentów samych ksiądz Sebastian Szałdrzyński, piąty pleban jeleśniański ten kościół zmurował. Na który najpierwszy kamień w roku 1693 die 20 Octobris (20.10) z ceremonią kościelną położył i szczęśliwie zaczął i doskonale wszystko umknąwszy całkiem na cztery łokcie dzwonnice, przez Jakuba Machalika, młynarza i cieślę z Leśnej, na święto świętej Maryjej Magdaleny ( 22. VII0 w roku 1702 (murując go przez lat dziewięć) wygotował, i jak jest, dokończył. Przy tym kościele na dzwonnicy są tam tak stare dzwony: naprzód średni w Żywcu ulany w roku 1584, wielki z działa rozerwanego ulany 1668 roku, a mniejszy dwa razy przelewany roku 1685, sygnans zaś na kościele z pieniędzy zlatych** w jedli na polanie Studant albo Weszki nad Korbielowem znalezionych, które znalazł Kuba Sperda rzeczony.

     Na Bractwo tego Świętego Józefa autentyk na wprowadzenie jego do kościoła jeleśniańskiego w Rzymie od Ojca Świętego Klemensa XI nadany jest de data Romae die 6 Decembris (6.XII) 1711. A to bractwo introdukowane aż 1724 in vigilia sancti Matthei Apostoli et Evangelistae (20.IX); za staraniem księdza Grzegorza Gałuszkowica, plebana jeleśniańskiego, z promocyją ojców Societatis Jesu.

* w najbliższą niedzielę po 23 kwietnia

** przetopionych

                            Świętego Wacława kapliczka jeleśniańska.

     Ta we wsi Sopotni Małej na zarębku Wacława Janika, kościelnego, kosztem jego zbudowana jest, otrzymawszy przywilej kościół jeleśniański od Jana Kazimierza króla polskiego, de data 4 Julii (4 VII) anno 1669 tu w Żywcu na ten zarąbek, ażeby z niego czynszu roczniego pro hostiis et vino po złotych 10 do kościoła oddawał. Dlaczego tę kapliczkę w sadzie przy domie swoim zbudował jako (na) kościelnym gruncie, i oną Jego Mości ksiądz Mikołaj Oborski, biskup laodycki i suffragon krakowski benedykował. Lecz oną potym ksiądz Sebastian Chabowski, pleban, tu kościołu jeleśniańskiemu przywieźć rozkazał, dla processyjej w Krzyżowe Dni i Bożego Ciała, i tak odtąd na tym miejscu stojąca jest.

                                                   Boże Męki

Boże Męki* - kamienie, jedna Marcina Branki od wsi Pewlice, a druga z Pewli Ślemieńskiej przywieziona roku 1707.

     Dwie pierwsze z interesujących nas figur znajdują się w Jeleśni. Obiekty te od dawna nie posiadają już napisów fundacyjnych, a tradycja ustna nie mówi nic konkretnego o ich pochodzeniu.
Pierwsza figura stoi naprzeciw posesji ul. Jana Kazimierza 157. Już na pierwszy rzut oka widać bardzo fachową robotę kamieniarza sprzed wieków. Na szerokim kolistym fundamencie umieścił on słup czworościenny, a na nim niską kolumną dźwigającą kapliczkę. Górna część słupa została ozdobiona mało już dzisiaj widocznymi płaskorzeźbami, które przedstawiają Narzędzia Męki Pańskiej, Biczowanie i Niewiasty idące do Grobu, Chrystusa upadającego pod Krzyżem, Matkę Boską Siedmiu Boleści oraz pożegnanie Chrystusa z Matką Boską. Na trzonie kolumny znajduje się zaś płaskorzeźba Chrystus w Ogrójcu. Figurę wieńczy czworościenna kapliczka, utworzona z czterech słupków, nakrytych kamienną płytką przechodzącą w piramidkę z żelaznym krzyżykiem u szczytu. Według J. Szablowskiego do 1942r. na szczycie dachu znajdował się drewniany kogutek i krzyżyk, a w narożnikach pręty żelazne, pozostałość po dawnych krzyżykach W dolnej części słupa od frontu umieszczono napis: Wdzięczni Bogu/ za odzyskanie/ niepodległości obywatele/ Gminy Jeleśnia figurę/ tę zburzoną przez okupanta niemieckiego/ w r. 1942 po odzyskaniu/ wolnej Ojczyzny/ w miesiącu sierpniu/ 1945r. na nowo postawili.

    Druga figura znajduje się przy ulicy Suskiej, w miejscu zwanym „Między Brzegami”, tuż przy granicy Jeleśni z Pewlą Wielką. Stoi ona przy dawnym szlaku handlowym na południe w kierunku granicy z Górnymi Węgrami, czyli dzisiejszą Słowacją. Figurę wykonał z pewnością kamieniarz znacznie mniej utalentowany niż twórca poprzednio opisanej. Na płaskim prostokątnym boku umieścił on wysoki postument z cokołem, na którym stawił czworościenny fazowany słup, zwieńczony kapliczką. Kapliczka z płytką wnęką od przodu przechodzi w nakrycie piramidalne, niegdyś zapewne z żelaznym krzyżem. Obiekt jest mocno zniszczony. Niektórzy ludzie nazywają go „skalną figurą”; nazwa pochodzi od skały, na której rzekomo stoi. Według miejscowej tradycji figura jest jedną z trzech, które powstały, by upamiętnić pobyt Jana Kazimierza na Żywiecczyźnie. Według innej tradycji figurę zbudowano po to, aby pod nią pochować ludzi zmarłych na zarazę po potopie szwedzkim.

*Boże Męki - przydrożne krzyże, kamienie a także kapliczki z figurami Madonn i świętych.

Żródło:

Chronografia albo Dziejopis Żywiecki w którym roczne dzieje spraw przeszłych, starodawnych miasta Żywca i pobliskich jego miejsc znajduje się.
 A ten jest z różnych autorów, pism i wiadomości zebrany i wypisany, w żywą i trwałą pamięć miastu żywieckiemu jako Ojczyźnie swojej miłej ofiarowany roku pańskiego 1704 przez sławnego Andrzeja Komonieckiego wójta na ten czas, manu propria.